Chưa phân loại
Người bệnh xơ gan cần có chế độ ăn uống như thế nào?
Xơ gan là bệnh lý gây ra bởi tổn thương tế bào gan kéo dài do nhiều tác nhân khác nhau. Một khi được chẩn đoán xơ gan, gan không thể được phục hồi như ban đầu. Điều trị xơ gan chỉ dựa trên nguyên tắc kiểm soát tình trạng tổn thương hiện có và ngăn biến chứng xảy ra. Trong đó, chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng đến hiệu quả điều trị, người bệnh xơ gan cần trang bị cho mình những kiến thức về những loại thực phẩm nên và không nên ăn để có thể duy trì sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Xơ gan là gì?
Xơ gan là tình trạng các tế bào gan bị xơ hóa, hình thành các mô sẹo cứng, thay thế dần các tế bào bình thường và làm cho chức năng gan suy giảm ở giai cuối của các bệnh gan mãn tính. Tế bào sẹo hóa thường là do gan tiếp xúc lâu dài với các chất độc hại như rượu bia hay nhiễm virus viêm gan.
Xơ gan làm ảnh hưởng đến dòng máu từ tĩnh mạch chảy vào gan để nuôi các tế bào, thực hiện chức năng chuyển hóa chất dinh dưỡng và tổng hợp các chất cần thiết trong cơ thể.
Trong hầu hết các trường hợp, gan đã bị xơ không thể được khắc phục và bệnh nhân xơ gan khó có thể chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và có những phương pháp điều trị hợp lý, những tổn thương do xơ gan có thể được kiểm soát và ngăn chặn những biến chứng xấu hơn.
Tầm quan trọng của chế độ ăn uống đối với bệnh xơ gan
Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất cơ thể và đảm nhận rất nhiều chức năng quan trọng. Bất kỳ tổn thương nào tại gan đều ảnh hưởng cực kỳ lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của mỗi người.
Gan bị tổn thương do xơ gan không thể thực hiện một cách hiệu quả một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất là giúp cơ thể hấp thụ được dinh dưỡng từ thức ăn. Người bệnh xơ gan kéo dài có thể bị suy nhược và thiếu dinh dưỡng nếu không chú trọng các nguồn dinh dưỡng từ thức ăn.
Mặc khác, một số thức ăn và đồ uống có thể khiến cho gan đã tổn thương phải hoạt động nhiều hơn để xử lý, chuyển hóa và đào thải khỏi cơ thể. Điều này làm trầm trọng thêm tình trạng xơ gan và làm cho chức năng gan ngày càng suy giảm.
Điều đáng tiếc là xơ gan không thể hồi phục hoàn toàn về trạng thái khỏe mạnh. Do đó, điều chỉnh và xây dựng chế độ ăn uống hợp lý là một cách quan trọng để đảm bảo sức khỏe đối với người bệnh xơ gan.
Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn uống cho bệnh nhân xơ gan
Chế độ ăn dành cho người xơ gan cần phải cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, giảm khối lượng công việc mà gan cần phải làm, tránh các tác nhân gây tổn thương thêm đối với các tế bào gan để ngăn chặn các biến chứng liên quan. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người bị bệnh xơ gan ăn uống không khoa học có nhiều khả năng bị các biến chứng từ xơ gan hơn, bao gồm cả tử vong.
Người bệnh xơ gan nên ăn gì?
Chế độ ăn cho người xơ gan cần được điều chỉnh dựa trên sức khỏe tổng thể và nhu cầu cá nhân của mỗi bệnh nhân.
Nguồn chất béo
Lựa chọn thực phẩm có chất béo lành mạnh là điều quan trọng. Hãy chọn chất béo không bão hòa thay vì chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa (transfat).
Chất béo không bão hòa bao gồm axit béo không bão hòa đơn, axit không bão hòa đa, tốt nhất là axit béo omega-3. Axit béo omega-3 có trong các nguồn thực vật bao gồm quả bơ, quả hạch, dầu ô liu, dầu hạt cải… Ngoài ra, axit béo omega-3 còn có nhiều trong các loại cá biển, chẳng hạn như cá hồi, cá ngừ, cá thu…
Chất béo bão hòa có trong các nguồn động vật như thịt, gia cầm và các sản phẩm từ sữa. Chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa có thể gây bất lợi nếu người bệnh mắc bệnh tim mạch hoặc có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường.
Nguồn tinh bột
Ngũ cốc nguyên hạt bao gồm lúa mạch, gạo lứt, kiều mạch, bột yến mạch… Ngũ cốc nguyên hạt chứa tinh bột dễ chuyển hóa, giúp no lâu, hỗ trợ giảm cân. Ngoài ra ngũ cốc nguyên hạt là nguồn chất xơ tuyệt vời và cũng sẽ giúp giảm táo bón.
Nguồn đạm
Về nguyên tắc, chất đạm không bị hạn chế trong bệnh xơ gan nhưng tốt nhất người bệnh xơ gan nên hạn chế ăn các loại thịt đỏ như thịt bò, thịt lợn, thịt cừu… Các loại thịt đỏ chứa nhiều đạm gây khó tiêu hóa khi ăn với lượng nhiều. Lượng đạm dư thừa sẽ được chuyển hóa thành chất béo tích tụ trong gan. Ngoài ra, thịt đỏ còn giàu chất béo bão hòa không tốt cho bệnh xơ gan.
Người bệnh xơ gan nên ưu tiên các loại thịt trắng bao gồm thịt gia cầm như gà, vịt, ngan, ngỗng… và hải sản như cá, tôm… Đạm chứa trong thịt trắng dễ hấp thu. Thịt trắng cung cấp ít calo và giàu chất béo không bão hòa, do đó rất có lợi cho sức khỏe của những người bị bệnh gan, bệnh tim mạch, hay những người cần giảm cân.
Trứng và các loại thực phẩm từ sữa ít béo là những nguồn cung cấp đạm tốt cho bệnh xơ gan.
Bệnh nhân xơ gan nên tránh ăn các loại thịt đã qua chế biến như xúc xích, thịt xông khói, thịt nguội… vì chúng có hàm lượng muối cao và các chất hóa học được thêm vào.
Các loại đậu và hạt là nguồn cung cấp đạm dồi dào nhưng hãy lưu ý chọn loại không ướp muối.
Trái cây và rau củ
Các loại rau củ như cải bó xôi, súp lơ, bông cải xanh, cải xoăn, măng tây, cà rốt, khoai lang, củ cải, khoai mỡ rất tốt cho người bệnh xơ gan. Rau củ có nhiều chất xơ và rất ít calo, có thể làm giảm chất béo và mức đường trong máu.
Trái cây giàu chất xơ, các vitamin và chất chống oxy hóa có lợi cho sức khỏe. Nên ăn các loại quả mọng như việt quất, kiwi, bưởi, cam, táo… Đặc biệt, bơ chứa chất béo lành mạnh có thể làm chậm quá trình tổn thương gan.
Tốt nhất nên chọn sản phẩm tươi vì các loại đóng hộp thường có thêm các chất điều vị như đường hóa học, muối, hương liệu.
Đồ uống
Hãy uống đủ nước, khoảng từ 1,5 đến 2 lít nước mỗi ngày.
Người bệnh xơ gan không nên dùng đồ uống có đường, nước ngọt, thức uống có gas vì chúng khiến cho gan phải hoạt động nhiều hơn để chuyển hóa một lượng đường lớn, gây tăng cân và gây bất lợi cho việc kiểm soát lượng đường trong máu.
Hai đến ba tách cà phê pha mỗi ngày đã được nghiên cứu chỉ ra rằng có thể cải thiện sức khỏe của gan. Các hợp chất polyphenol có trong cà phê có tác dụng làm giảm viêm và chống oxy hóa mạnh, giúp trung hòa các gốc tự do gây tổn thương tế bào. Cà phê bảo vệ gan hiệu quả ngay cả ở những người khỏe mạnh và những đối tượng đã có vấn đề với cơ quan này. Uống cà phê giúp giảm tốc độ tiến triển xơ gan và giảm nguy cơ ung thư gan.
Tương tự như cà phê, trà xanh cũng chứa rất nhiều thành phần chống oxy mạnh, rất có ích cho sức khỏe của người bệnh xơ gan. Bên cạnh đó, trà xanh nổi tiếng với hợp chất EGCG (epigallocatechin gallate) có khả năng hỗ trợ đẩy lùi ung thư, bệnh Alzheimer, bệnh tim, tăng huyết áp, béo phì… Uống trà xanh mỗi ngày có thể cải thiện các chỉ số men gan. Ngoài ra, người ta cũng thấy rằng những bệnh nhân xơ gan uống trà xanh ít có nguy cơ bị ung thư gan hơn.
Người bệnh xơ gan nên kiêng gì?
Ngưng uống rượu
Bất kỳ lượng rượu nào cũng được coi là không an toàn đối với người bệnh xơ gan. Khi uống rượu, gan của chúng ta cần tăng cường hoạt động để chuyển hóa và đào thải rượu ra khỏi cơ thể. Bên cạnh đó, chất chuyển hóa của rượu có khả năng gây hại cho các tế bào gan, thậm chí là gây ngộ độc. Vì vậy, rượu là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan và cũng là yếu tố tác động mạnh nhất đến sự tiến triển nặng hơn ở bệnh nhân xơ gan. Uống rượu cũng có thể góp phần gây ra suy dinh dưỡng và các vấn đề sức khỏe khác.
Hạn chế chất béo
Gan là cơ quan tổng hợp và sản xuất mật, mật đi qua ống dẫn mật và đến ruột để giúp cơ thể tiêu hóa chất béo từ thức ăn. Khi gan bị tổn thương, quá trình sản xuất và cung cấp mật có thể bị ảnh hưởng, làm giảm sự tiêu hóa và hấp thu chất béo. Vì vậy, việc lựa chọn nguồn thực phẩm chứa chất béo lành mạnh, dễ hấp thu là cực kỳ quan trọng.
Người bệnh xơ gan không nên ăn nhiều món ăn chiên rán, thực phẩm đóng hộp, thức ăn chế biến sẵn chứa nhiều dầu mỡ. Các chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa có trong các loại thức ăn này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của gan mà còn làm tăng cholesterol máu, dẫn đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ
Tránh thịt, hải sản chưa nấu chín
Thực phẩm sống có khả năng cao chứa nhiều vi khuẩn hoặc virus gây bệnh. Trong khi đó, những người bị tổn thương gan do xơ gan lâu dài sẽ bị suy giảm chức năng miễn dịch. Điều này làm cho cơ thể giảm khả năng chống chọi và dễ nhiễm trùng khi ăn thực phẩm sống.
Hạn chế muối
Khi xơ gan tiến triển đến giai đoạn xơ gan mất bù, người bệnh xơ gan có thể trải qua giai đoạn bị phù ở chi dưới (sưng cẳng chân, bàn chân và ngón chân), phù ở bụng (xơ gan cổ trướng). Các triệu chứng này sẽ càng trầm trọng hơn nếu bệnh nhân ăn thức ăn chứa nhiều muối, làm cho lượng dịch tích tụ nhiều hơn bên trong cơ thể. Cổ trướng không được kiểm soát kèm theo thể trạng dễ bị nhiễm trùng có thể gây biến chứng viêm phúc mạc rất nguy hiểm.
Kết luận
Bệnh xơ gan được xem là giai đoạn cuối của các tổn thương gan mãn tính. Chế độ ăn uống có mối quan hệ mật thiết với sức khỏe của người bệnh xơ gan. Kết hợp một lối sống lành mạnh và duy trì thực đơn ăn uống hợp lý là một trong những biện pháp kiểm soát bệnh xơ gan và ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm do xơ gan gây ra.
