Xơ gan mất bù: Nguyên nhân triệu chứng và cách điều trị

Xơ gan là một bệnh lý mãn tính gây ra bởi tình trạng tổn thương gan kéo dài do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Xơ gan mất bù là giai đoạn nghiêm trọng của xơ gan, khi các tổn thương tiến triển đến mức độ gan mất dần các chức năng và khả năng hồi phục. Vì mức độ nguy hiểm, xơ gan mất bù cần được phát hiện và điều trị kịp thời để đề phòng những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.

Bệnh xơ gan và các giai đoạn của bệnh xơ gan

Xơ gan có thể được xem là một biến chứng của nhiều bệnh lý về gan, đặc trưng bởi cấu trúc và chức năng của gan không bình thường. Các tình trạng bệnh này dẫn đến xơ gan vì chúng làm tổn thương và làm chết các tế bào gan, sau đó quá trình viêm và sửa chữa liên quan đến các tế bào này gây ra các mô sẹo. Các tế bào gan khỏe mạnh còn lại sẽ nhân lên để thay thế các tế bào đã chết. Điều này dẫn đến các cụm tế bào gan mới hình thành (nốt tái sinh) trong mô sẹo.

Tùy theo mức độ tổn thương do xơ gan gây ra, bệnh xơ gan được phân thành hai giai đoạn chủ yếu là xơ gan còn bù và xơ gan mất bù.

Xơ gan mất bù là gì?

Xơ gan mất bù là một thuật ngữ mà các bác sĩ sử dụng để mô tả các biến chứng của bệnh gan tiến triển. Những người bị xơ gan còn bù thường không có bất kỳ triệu chứng nào vì lúc này gan vẫn đủ khả năng hoạt động bù trừ cho phần tế bào gan tổn thương và biểu hiện như bình thường. Khi chức năng gan suy giảm, xơ gan tiến triển trở thành xơ gan mất bù.

Những người bị xơ gan mất bù gần như là suy gan giai đoạn cuối và có thể cần phải ghép gan để kéo dài sự sống.

Nguyên nhân gây xơ gan mất bù

Bất cứ yếu tố nào làm tổn thương gan đều có thể dẫn đến xơ hóa hoặc thậm chí là hình thành sẹo ở tế bào gan, cuối cùng có thể phát triển thành xơ gan mất bù.

Có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây xơ gan, có thể kể đến như:

• Hóa chất có hại cho gan như rượu, chất béo dư thừa và một số loại thuốc
• Vi rút gây viêm gan, thông thường là viêm gan siêu vi B và viêm gan siêu vi C
• Các kim loại dư thừa do nhiễm độc từ môi trường hoặc do rối loạn chuyển hóa chẳng hạn như sắt, đồng tích tụ trong gan do các bệnh di truyền
• Bệnh gan tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công các tế bào gan
• Bệnh xơ nang
• Đề kháng insulin làm cho cơ thể mất khả năng kiểm soát mức đường huyết
• Các bệnh lý về đường mật, tắc nghẽn của ống dẫn mật, viêm đường mật xơ cứng nguyên phát
• Một số rối loạn tiêu hóa di truyền
• Một số bệnh nhiễm trùng, bao gồm cả bệnh giang mai và bệnh brucella
• Phản ứng không mong muốn một số loại thuốc như methotrexate, isoniazid… hoặc chất chuyển hóa của thuốc gây độc gan
• Thiếu alpha-1 antitrypsin
• Rối loạn chuyển hóa đường di truyền (bệnh galactosemia, bệnh dự trữ glycogen)

Triệu chứng của bệnh xơ gan mất bù

Xơ gan giai đoạn đầu hầu như không biểu hiện các triệu chứng đặc hiệu. Dần dần người bệnh có thể nhận thấy mệt mỏi, suy nhược, ăn mất ngon, đau bụng, rối loạn giấc ngủ, buồn nôn, nôn mửa, sụt cân…

Khi xơ gan tiến triển đến giai đoạn mất bù, gan bị suy giảm chức năng, các triệu chứng trên xảy ra thường xuyên và nghiêm trọng hơn. Bên cạnh đó, người bệnh cũng trải qua một hoặc nhiều trong số các tình trạng nặng hơn như sau:

• Cảm giác ngứa dữ dội
• Vàng lòng trắng của mắt, vàng da. Khi gan giảm hoặc mất khả năng loại bỏ bilirubin, làm cho da và mắt của người bệnh chuyển thành màu vàng.
• Móng tay trắng, nhợt nhạt
• Đầu ngón tay trở nên rộng hơn hoặc dày hơn
• Rụng tóc
• Phù ở cẳng chân, mắt cá chân, bàn chân
• Sưng bụng, hay còn gọi là xơ gan cổ trướng. Đây là tình trạng dịch lỏng tích tụ trong bụng của người bệnh xơ gan mất bù.
• Nước tiểu sậm màu
• Phân nhạt nhàu hoặc đại tiện ra phân đen do xuất huyết tiêu hóa
• Thường xuyên chảy máu cam, chảy máu chân răng
• Dễ xuất hiện các vết bầm tím và khó cầm máu khi bị thương
• Nôn ra máu
• Chuột rút cơ thường xuyên
• Ngực to và giảm kích thước tinh hoàn ở nam giới
• Mất kinh hoặc kinh nguyệt không đều ở phụ nữ
• Bất lực và mất ham muốn tình dục
• chóng mặt và cực kỳ mệt mỏi do thiếu máu
• Thường xuyên khó thở, nhịp tim nhanh
• Sốt cao, suy giảm trí nhớ, lú lẫn và buồn ngủ
• Run tay, dáng đi loạng choạng…

Trường hợp người bệnh xơ gan có bất kỳ triệu chứng nào sau đây thì cần phải đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu và được hỗ trợ bởi y bác sĩ để tránh nguy hiểm đến tính mạng:

• Sốt với nhiệt độ cao và rùng mình, thường do sốc nhiễm trùng
• Hồi hộp, khó thở, tim đập nhanh
• Nôn ra máu
• Phân sẫm màu
• Rối loạn tinh thần, lú lẫn

Các phương pháp điều trị bệnh xơ gan mất bù

Phương pháp điều trị bệnh xơ gan được áp dụng tùy thuộc vào nguyên nhân và giai đoạn của bệnh. Mục đích của việc điều trị là ngăn chặn tình trạng tổn thương gan trở nên tồi tệ hơn để đề phòng biến chứng nguy hiểm đến tính mạng, điều trị các triệu chứng và tổn thương hiện có.

Ngăn tiến triển tổn thương gan

Đề ngăn chặn những tổn thương gan trở nặng, việc thay đổi lối sống, duy trì chế độ ăn lành mạnh và ngưng uống rượu bia đóng vai trò cực kỳ quan trọng.

Tập trung tác động và thay đổi những nguyên nhân gây ra bệnh xơ gan để ngăn chặn hoặc ít nhất là làm chậm tiến triển của xơ gan.

Đối với người bệnh thừa cân hoặc béo phì, cần lên kế hoạch giảm cân càng sớm càng tốt, đặc biệt nếu bệnh xơ gan là do chất béo tích tụ trong gan (bệnh gan nhiễm mỡ).

Trường hợp xơ gan là do tiến triển từ bệnh viêm gan siêu vi (viêm gan B, C hoặc D), nên dùng thuốc kháng virus và hỗ trợ nâng cao chức năng gan do bác sĩ có chuyên môn chỉ định.

Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào để tránh độc tính không đáng có của một số loại thuốc. Người bệnh xơ gan mất bù nếu bị xơ gan cổ trướng không thể dùng một số loại thuốc như aspirin, ibuprofen…

Điều trị các tổn thương hiện có

Bệnh nhân xơ gan mất bù cần tuân thủ lịch tái khám và kiểm tra sức khỏe với bác sĩ điều trị để theo dõi hiệu quả điều trị và ngăn chặn sớm biến chứng.

Cổ trướng và phù

Cổ trướng (tích nước trong khoang bụng) và phù ngoại vi (sưng ở mắt cá chân, bàn chân và cẳng chân) là những tình trạng rất phổ biến ở những người bị xơ gan tiến triển. Cổ trướng có thể gây khó chịu và khiến người bệnh khó thở và ăn uống bất thường. Ngoài ra, cổ trướng còn có nguy cơ gây một tình trạng nhiễm trùng được gọi là viêm phúc mạc do vi khuẩn tự phát, có thể đe dọa tính mạng và phải được điều trị bằng thuốc kháng sinh.

Các phương pháp điều trị chính cho cổ trướng và phù nề là hạn chế natri bằng cách ăn chế độ ăn ít muối, dùng thuốc lợi tiểu do bác sĩ kê đơn. Một số bệnh nhân xơ gan cổ trướng có thể được chỉ định phương pháp hút dịch ổ bụng. Những bệnh nhân có nguy cơ nhiễm trùng cao hơn có thể được chỉ định thuốc kháng sinh dự phòng để uống mỗi ngày.

Xuất huyết

Gan tạo ra các chất đông máu (bao gồm các yếu tố đông máu và tiểu cầu) và khi gan hoạt động kém hiệu quả, bệnh nhân có thể có nguy cơ xuất huyết nặng. Phương pháp điều trị bao gồm sử dụng vitamin K và truyền máu trong các trường hợp cấp cứu y tế.

Thuốc hạ huyết áp được bác sĩ chỉ định có thể làm giảm chảy máu bên trong cơ thể do nguyên nhân mạch máu bị sưng, tăng áp lực và vỡ thành mạch. Người bệnh xơ gan mất bù nên hỏi ý kiến của bác sĩ chuyên khoa trước khi thực hiện các thủ thuật y tế, đảm bảo rằng các vết chảy máu được băng bó và cầm máu kỹ lưỡng.

Bệnh não gan

Nhiều người bệnh xơ gan mất bù trải qua các đợt bệnh não gan, có biểu hiện như rối loạn giấc ngủ, nhầm lẫn, thay đổi tính cách, nói ngọng, run, buồn ngủ, hay có thể tiến triển đến mất ý thức và thậm chí hôn mê, đe dọa đến tính mạng.

Thuốc điều trị chính cho bệnh não gan là lactulose, giúp cơ thể loại bỏ các chất độc tích tụ trong cơ thể khi gan bị suy. Mọi người được cung cấp đủ lactulose để họ đi tiêu lỏng một hoặc hai lần mỗi ngày. Điều quan trọng là bệnh nhân cần được tư vấn y tế để có thể xác định và điều trị nguyên nhân gây ra bệnh não gan.

Ung thư gan

Nhiều trường hợp xơ gan có thể biến chứng thành ung thư gan. Các phương pháp điều trị khác nhằm mục đích kiểm soát ung thư bao gồm tiêm hóa chất, cắt bỏ một phần gan và thuốc uống. Ghép gan có thể là một lựa chọn cho một số bệnh nhân.

Ghép gan

Khi xơ gan mất bù tiến triển đến giai đoạn tổn thương rất nặng, người bệnh có thể cần phải ghép gan để kéo dài sự sống. Ghép gan thường chỉ được khuyến nghị khi các phương pháp điều trị khác không còn hữu ích và tính mạng của người bệnh bị đe dọa bởi bệnh gan giai đoạn cuối.

Phòng ngừa bệnh xơ gan mất bù

Để phòng tránh mắc bệnh xơ gan cần lưu ý một số biện pháp sau đây:

Lối sống

Nghỉ ngơi và tập thể dục đầy đủ để nâng cao thể trạng.

Hãy luôn thảo luận về việc sử dụng thuốc không kê đơn với bác sĩ, đặc biệt là thuốc giảm đau như aspirin và ibuprofen khi bị xơ gan.

Chế độ ăn

Điều quan trọng là phải ăn uống đầy đủ và cân bằng các loại thực phẩm trong chế độ ăn uống của bạn bao gồm vitamin, khoáng chất, cân bằng lượng chất đạm, chất béo và tinh bột từ thức ăn.

Ăn nhiều rau củ quả tươi chứa nhiều vitamin, chất chống oxy hóa có lợi cho sức khỏe.

Tình trạng rối loạn chuyển hóa đường và glycogen có thể dẫn đến xơ gan. Vì vậy, hãy chia nhỏ các bữa ăn trong một ngày thay vì ăn một bữa lớn nhiều đạm và tinh bột làm cho cơ thể khó chuyển hóa và gây gánh nặng cho gan.

Cố gắng hạn chế lượng muối và thức ăn mặn, thức ăn chiên rán nhiều dầu mỡ, thực phẩm đóng hộp, thức ăn nhanh…

Hạn chế rượu

Uống rượu quá mức là nguyên nhân hàng đầu gây gan nhiễm mỡ và các tổn thương gan khác, càng uống nhiều rượu thì càng tăng khả năng mắc bệnh viêm gan hoặc xơ gan do rượu. Vì vậy, tốt hơn hết nên hạn chế uống rượu bia hoặc các đồ uống có cồn ngay từ khi gan vẫn còn khỏe mạnh.

Kết luận

Xơ gan mất bù là giai đoạn cuối của bệnh xơ gan, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra các biến chứng khó lường, đe dọa đến tính mạng. Các triệu chứng của bệnh xơ gan mất bù rất đa dạng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tổn thương gan. Người bệnh xơ gan mất bù cần thường xuyên theo dõi tình trạng bệnh để có biện pháp kiểm soát bệnh hiệu quả.